Laurent Cantet is een "intiem politiek" filmmaker. Als een ware radiograaf van de verbanden tussen het intieme en het collectieve bouwt hij aan een uniek oeuvre, waarin hij de grenzen van fictie en realiteit onderzoekt. Het is een filmkunst die zowel nederig als ambitieus is, diepzinnig en toegankelijk voor iedereen, geëngageerd maar gematigd, die aanzet tot hoop, bezinning en opstand, maar zonder buiten de lijntjes te dromen. Deze ijle relatie met de werkelijkheid en de intelligente manier waarop de thema’s behandeld worden, maken Laurent Cantet tot een van de belangrijkste filmmakers van de Franse cinema.
BIOGRAFIE
Laurent Cantet begon de collectieve aanpak in de praktijk te brengen toen hij naar de IDHEC ging (een filmschool die nu FEMIS is geworden). Daar ontmoette hij "de bende" bestaande uit Dominik Moll, Gilles Marchand, Vincent Dietschy en Thomas Bardinet. Ze werden vrienden, werkten tijdens hun studie op verschillende posten in elkaars films en ze richtten samen het productiecollectief Sérénade op.
De wens om deze groepservaring voort te zetten leidde tot vele samenwerkingen, waaronder Tous à la manif, een korte film van Laurent Cantet die niet onopgemerkt bleef. In die film geeft Cantet de politieke vraagstukken en de generatiekloof weer. "De band is heel belangrijk voor mij. Deze kleine familie is een van de essentiële dingen. Alleen zou ik nooit het vertrouwen hebben gevonden om aan dit eerste project van Tous à la manif te beginnen.”
Na Les sanguinaires, een film gedraaid in opdracht van Arte die verschillende filmmakers vroeg om hun idee over de overgang naar het jaar 2000 te filmen, werkte Laurent Cantet aan Ressources humaines, de film waarmee hij uiteindelijk zou doorbreken (César voor het beste debuut in 2001). Het scenario, dat tot stand kwam na schrijfworkshops met werklozen, is een uppercut van een film over de wereld van het werk, waar sociale en familiale relaties met elkaar verweven zijn, en waarvan het schrijnend realisme nog versterkt wordt door de aanwezigheid van niet-professionele acteurs. "Ik wilde het intieme en het politieke mengen maar waarbij het politieke alleen wordt gezien door de repercussies die het heeft op de intimiteit van ons leven.”
Alsof elke film voortborduurde op de vorige, leidde de wens om te blijven nadenken over de wereld van het werk, over de impact ervan op ons dagelijks leven en over de manier waarop het ons sociaal definieert, Laurent Cantet tot L'emplois du temps (naar een scenario van Robin Campillo, een ander trouw lid van de "bende"). "Tijdens de debatten die volgden op de vertoningen van Ressources humaines realiseerde ik me dat de waarde van werk extreem hoog werd ingeschat door de mensen die aan het woord kwamen. Ik wilde deze waarde in twijfel trekken, met de wens om te zeggen dat je jezelf anders kunt definiëren dan door je beroep.
Deze film, de enige in de filmografie van Laurent Cantet die niet over de groep gaat, is geïnspireerd op de zaak Romand, de man die zich jarenlang voordeed als arts-onderzoeker terwijl hij zijn dagen op een parking doorbracht. Hij hield het heel de tijd voor zijn familie verborgen en toen zijn leugens werden ontdekt vermoordde hij ze. “De enige die niet over de groep praat... maar over hoe eraan te ontsnappen, hoe te ontsnappen aan het collectief? Het perfecte tegenvoorbeeld van wat er kan gebeuren als je geen sociale band meer hebt, je geen echte relatie meer met anderen hebt.”
In 2005, met Vers le Sud greep de filmmaker voor het eerst terug naar een ver land (Haïti) en een gerenommeerde actrice (Charlotte Rampling) om een film te maken. Door kortverhalen van Dany Laferrière (La chair du maître) te bewerken, vindt hij een nieuwe manier om het thema van het intieme en het politieke te behandelen door zich te buigen over het sekstoerisme. Rijke blanke Amerikanen komen zich “aanbieden” aan jonge zwarte minnaars om zo bevredigt te worden in hun behoeften en frustraties omdat ze in eigen land als "verouderd" worden beschouwd. In Laurent Cantets eigen woorden vergelijkt de film de sociale ellende van sommigen met de seksuele ellende van anderen.
En toen kwam... mei 2008...
"Ik wilde al heel lang een kijkje nemen in de zwarte doos, in de microkosmos van een klaslokaal. Ik was begonnen met het schrijven van een paar scènes... en toevallig tijdens een radio-uitzending ontmoette ik François Bégaudeau die kwam praten over zijn boek Entre les murs. Het leek voor de hand liggend en we zijn met François en Robin Campillo aan de slag gegaan want meer dan een bewerking van het boek wilden we werkmethode opzetten om het leven binnen te laten in deze gefabriceerde realiteit. We organiseerden een improvisatieworkshop in een middelbare school. De tieners kwamen op vrijwillige basis. Heel snel introduceerden we camera's, vervolgens "personages" om te spelen. Geleidelijk aan kwamen er profielen naar voren. Het was zowel opwindend als beangstigend om te zien dat we met de improvisaties min of meer uitkwamen op wat Franciscus in zijn boek beschreef.”
Tijdens de opnamen fungeerde François Bégaudeau, die zijn rol als leraar speelt, als undercoveragent van de regisseur. Hij weet waar Cantet met deze of gene scène naartoe wil en met zijn talent als leraar weet hij iedereen daar te krijgen. Het resultaat is een unieke film, bruisend, waarachtig, verkwikkend en die ook iets vertelt over zijn tijd. De film won de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes na een unanieme beslissing van de jury.
"Wat belangrijk was, was om dit moment te delen met de hele cast en crew die daar bijeen was. Maar ook, bovenal, voor één keer werden deze jonge mensen die meestal met de vinger worden gewezen plotseling bijna een officieel beeld van Frankrijk. We erkenden dat ze deel uitmaakten van onze gemeenschap, we erkenden hun talent, het werk dat ze hadden geleverd en de sympathie die ze uitstraalden.”
De film werd een wereldwijd succes en Laurent Cantet werd over de hele wereld erkend.
De thema’s die hem na aan het hart liggen, zou hij echter niet loslaten in zijn volgende film, een andere literaire bewerking, die werd opgenomen in Engelstalig Canada.
"Ik was bezig met de montage van Entres les murs en de energie van deze groep tieners had me meegesleept, de opnames van deze film waren zo'n magisch moment geweest dat ik ze stiekem wilde reproduceren door opnieuw de confrontatie met een groep tieners aan te gaan. En toen ik de roman van Joyce Carol Oates las, Foxfire, Confessions of a Gang of Girls, vond ik daarin alle thema's die me dierbaar zijn terug: de groep, het collectief, de manier waarop men in dit collectief past, de manier waarop men weerstand kan bieden aan alle vormen van sociaal geweld.”
Foxfire, Confessions of a Gang of Girls vertelt het verhaal van een bende meisjes die, in een stadje in de staat New York in 1955, besluiten hun krachten te bundelen om te strijden tegen het machismo en om iedereen te vernietigen die hen zou kunnen reduceren tot de staat van speelpoppen.
De film - te feministisch voor zijn tijd? - vond zijn publiek niet en Laurent had het heel moeilijk met de teleurstellende release.
Zijn ontmoeting met de Cubaanse schrijver Leonardo Padura leidde tot Retour à Ithaque. "Ik wilde de Cubanen het woord geven zodat ze hun recente geschiedenis konden vertellen, in een film waarbij het voor mij vooral belangrijk zou zijn om naar hen te luisteren, vandaar de maximale vereenvoudiging van de opzet."
De film volgt gedurende een avond en een nacht op een terras met uitzicht op de daken van Havana de reünie van vijf vrienden na een lange ballingschap van een van hen. De herinneringen en ontgoochelingen schetsen opnieuw de collectieve utopie en de intieme verhalen van ieder van hen.
In 2017 gaat Cantet met L'Atelier verder met het verkennen van het thema van de groep, de overdracht en het woord. De aanslagen in Parijs hebben plaatsgevonden en Cantet weet als geen ander de ingrijpende veranderingen van een tijdperk waar te nemen en weer te geven. Tussen deze groep jongeren uit La Ciotat en een schrijver uit Parijs die er een schrijfworkshop komt leiden, speelt zich niet alleen een romantisch drama af, maar ook debat dat van wezenlijk belang is voor onze tijd.
"Het is niet alleen een blik op deze jonge mensen – die me interesseren omdat ze ons veel te vertellen hebben en ik naar hen wil luisteren. Ik wilde niet dat het alleen maar een sociologische verhandeling zou zijn. Dingen raken me wanneer ze worden belichaamd, ervaren door een personage en alle discussies die rond deze tafel zullen plaatsvinden en die hen in staat zullen stellen om zich beter te wapenen, resoneren dan op een veel intiemere manier in deze complexe relatie tussen Olivia en Antoine.”
"Laurent Cantet is dan ook een politiek filmmaker in de nobelste en breedste zin van het woord, namelijk die van de bekommernis om de relatie tussen het individu en het collectief. Maar als we 'politieke filmmaker' zeggen, mogen we 'filmmaker' niet vergeten. Cantets films zijn studies van gezichten, oefeningen in de spraakkunst. Wie naar een film van Cantet kijkt, ziet hoe de woorden worden geordend, vervormd, georganiseerd, hoe ze antwoorden uitlokken, hoe ze worden aangeleerd, hoe het ene woord naar het andere leidt, hoe ze aan elkaar worden gekoppeld en weer losbreken.”
Laurent Cantet zal deze denkpiste ongetwijfeld verder uitdiepen met zijn volgende film, Arthur Rambo, over sociale netwerken en hun impact op ons leven.
Intiem en politiek!
BRONNEN
https://festival-larochelle.org/edition/2017/texte/laurent-cantet/
In ARTHUR RAMBO vraagt regisseur Laurent Cantet (Gouden Palm winnaar ENTRE LES MURS) zich af wat de grenzen zijn van onze online verantwoordelijkheid. Daarmee snijdt Cantet actuele vraagstukken aan over vrijheid van meningsuiting, provocatie en integratie.
L’ATELIER is een confronterend portret over een jongen die houvast zoekt in de moderne wereld. Van de maker van Gouden Palm Winnaar ENTRE LES MURS. De film werd geselecteerd voor Un Certain Regard op het filmfestival van Cannes.
Vijf vrienden in Cuba verzamelen zich op een terras met uitzicht over Havana. Ze genieten van de zonsondergang en vieren de terugkeer van hun oude vriend Amadeo die na 16 jaar ballingschap is teruggekeerd. Ze kijken terug op hun leven, ervaringen en niet uitgekomen dromen in deze delicate en karakteristieke film van veelgeprezen Franse regisseur Laurent Cantet (o.a. Gouden Palm winnaar ENTRE LES MURS).
1955. Een Amerikaans arbeidersdorp. Vijf tienermeiden sluiten een verbond voor het leven: ze stellen hun eigen regels op en worden zo ‘The Foxfire Gang’. Maar deze vrijheid wordt duur betaald.
François maakt zich klaar voor een nieuw jaar op een middelbare school in een moeilijke wijk. Culturen en denkwijzen botsen vaak met elkaar in het klaslokaal, die een afspiegeling is van de hedendaagse Franse maatschappij. Hoe vermakelijk en inspirerend de leerlingen ook kunnen zijn, hun moeilijke gedrag kan elk enthousiasme van een onderbetaalde leraar dempen. François staat erop een omgeving te creëren waar respect en aandacht de boventoon voeren. Hij verbaast zijn leerlingen met zijn openheid en oprechtheid, maar ze kunnen het niet nalaten zijn democratische methodes en zijn ethiek stevig op de proef te stellen.
